انواع روزنه ( Stoma )

روزنه يا آبي است يا هوائي. روزنه هاي هوائي در بشره و يا بافت اپيدرمي گياه وجود دارد كه وسيله ارتباطي و تبادل گازها ، بخارات آب و نيز شيره خام ميباشد. روزنه هوائي در تمام پيكره گياه به غير از ريشه و ساقه هاي مسن كه چوب پنبه اي شده اند يافت مي شود. تعداد روزنه ها برحسب گونه گياهي متفاوت است و نيز در يك گونه برحسب شرايط محيطي و يا محل استقرار آن در گياه متغير است . تعداد روزنه ها در دو سطح فوقاني و تحتــاني برگهاي افقي متفاوت مي باشد. بدليل وجود شرايط محيطي از قبيل نور شديد ، فشار اتمسفري ، گرماي بيشتر بر روي سطح برگ و در معرض خطر قرار گرفتن گياه ، تعداد روزنه ها در سطح تحتاني برگ بيشتر است.  تعداد روزنه ها در برگهاي افراشته و عمودي تقريباً برابر است و برگهاي غوطه ور در آب فاقد روزنه هوائي ميب اشند . در برگهاي شناور بر روي آب ، سطح فوقاني واجد روزنه و سطح تحتاني فاقد روزنه مي باشد .

- سلولهاي روزنه ( Stoma )

سلولهاي روزنه يا سلولهاي محافظ (Guard cells) از سلولهاي اپيدرمي منشاء گرفته و از آنها كوچكتر است. داراي سيتوپلاسم فراوان، هسته درشت، واجد نشاسته و كلروفيل فراوان، لوبيايي شكل و داراي يك روزنه يا منفذ(Ostiole) ميباشد. در واقع سلولهاي روزنه از نظر فيزيولوژي بسيار فعال مي باشند . زير روزنه فضاي خالي وجود دارد كه توسط بافت پارانشيمي احاطه ميگردد كه به آن اتاق زير روزنه (Substomatal chamber) مي گويند. در شرايط محيطي مرطوب سلولهاي روزنه در اثر جذب رطوبت متورم شده (torgesans) و منفذ آن باز مي شود. در شرايط محيطي خشك سلولهاي روزنه آب خود را از دست داده و پلاسموليز ميشود كه نهايتاً منجر به بسته شدن منفذ مي گردد. دليل باز و بسته شدن معكوس سلولهاي روزنه عدم يكنواختي ضخامت ديواره سلولي مي باشد. ضخامت در ديواره هاي داخلي سلولهاي روزنه بيشتر از ديواره هاي خارجي آن مي باشد. در برخي از گونه هاي گياهي روزنه نسبت به سطح اپيدرم بيرون زدگي دارد مانند سرخس آنميا و برخي ديگر در بشره فرو رفته ميباشند همانند گونه صبرزرد و در اغلب گونه ها هم سطح با اپيدرم گياه مي باشد.

- سلولهاي همراه ( Annex ) يا سلولهاي ضميمه ( Subsidiary cells )

سلولهاي همراه از سلولهاي اپيدرمي كوچكترند و سلولهاي روزنه را احاطه مي كنند. برحسب نوع استقرار آنها در اطراف سلولهاي محافظ چند تقسيم بندي ارائه مي گردد:

پاراستيك (Paracytic)، دياستيك (Diacytic)، آنمـوستيك (Anemocytic)، آنيزوستيك  (Anisocytic)،

آكتينوستيك (Actinocytic)،  نوع زنبقي ها (لاله اي ها، ثعلبي ها)،  نوع گندميان، نوع برگ بيدي، روزنه هاي آبي