ساختار نخستين ريشه تك لپه ايها
ريشه يك اندام جذب كننده مواد معدني و آب ميباشد . در برش طولي انتهاي ريشه ابتدا منطقه كلاهك مشاهده ميشود كه دائماً در حال ورقه ورقه شدن و ريزش است سپس منطقه تارهاي كشنده وجود دارد و در بالاي آن منطقه چوب پنبه اي شده است .
رشد طولي ريشه تك لپهايها حاصل از فعاليت مريستم انتهايي ريشه ميباشد . ريشه تك لپهايها فاقد رشد قطري بوده و ساختار مختص به خود را دارد .در برش عرضي دو منطقه عمده قابل تشخيص است :
1 - منطقه بيروني ( پريبلم ) 2 – منطقه دروني ( پله روم )
منطقه بيروني :
نام ديگر منطقه بيروني پوست ( cortex ) است . با اپيدرم و تارهاي كشنده شروع شده و سپس پارانشيم پوستي و نهايتاً به آندودرم ختم ميشود . اپيدرم فاقد كوتيكول بوده و در اثر رشد طولي تارهاي كشنده را بوجود ميآورد كه همتاي آن كرك در اندامهاي هوايي است . در برخي از جنسهاي گياهي مثل گياه اسميلاكس ( Smilax ) يك لايه چوب پنبه يا سوبر كه نقش محافظتي دارد زير اپيدرم تشكيل ميشود كه به آن سوبروئيد يا اپيبلما گويند . در بخش پارانشيم پوستي هرچه به سمت مركز ريشه ميرويم سلولها فشردهترند و مئا كمتري وجود دارد . بخش اعظمي از برش عرضي در ريشه تك لپهايها را پارانشيم پوستي تشكيل ميدهد.
در پارانشيــم پوستي ريشه ، ياخته هاي حاوي اسانس ، لعاب ، كريستالهاي رافيد و نيز بافت نگهدارنده مشاهده ميشود .
آندودرم از اختصاصات بارز ريشه تك لپهايهاست . آندودرم تركيبي از ليگنين ، سوبرين و موم ميباشد . ديواره دروني و جانبي سلولهاي آندودرمي ضخيم و غيرقابل نفوذ در برابر آب ميباشد كه U بوده و ورود آب و مواد معدني را به استوانه مركزي كنترل مينمايد . ورود آب تنها از سلولهايي كه فاقد اين ديواره ضخيم ميباشند عبور ميكند به اين سلولها ، سلولهاي معبر يا گذرگاه ( Passage ) مي گويند كه ديواره آن سلولزي ميباشد.
اختصاصاً در ريشه زنبق كه در اين آزمايشگاه مورد مطالعه قرار ميگيرد داراي لايه آندودرم واضح و آشكاري است كه در برش عرضي سلولها دندانهاي و به شكل چرخدنده مشاهده ميشوند .
منطقه دروني :
نام ديگر منطقه دروني استوان مركزي ( Stele ) ميباشد و با دايره محيطيه شروع شده سپس دستجات آوندي و مغز مشاهده ميگردد .دايره محيطيه يك لايه سلولي بوده كه منشاء ريشههاي فرعي ميباشد . دستجات آوندي شامل بافت چوب و بافت آبكش است . بافت چوب خود به چوب پيشرفته ( Metaxylem ) و چوب ابتدائي ( Protoxylem ) تقسيم ميگردد . بافت آبكش كه ناقل شيره پرورده و مواد آلي ميباشد مابين بافت چوب قرار ميگيرد . بافت چوبي به شكل اگزآرش ( رشد رو به مركز ) و پليآرش ( تعداد دستجات آوندي بيش از چهارتا باشد ) .
ساختمان شيميايي ليگنين ( Lignin )
همي سلولز : از پليمري شدن D – گزيلوز ( 4 – 1 ) a و زنجيرههاي كناري آرابينوز(پنج كربني)وقندهاي ديگرحاصل ميگردد.
پكتين : پليمري از اسيد گالاكتورونيك ميباشد .
كوتين ( مشابه سوبرين ) : اسيدهاي هيدروكسي دوكوزانوئيك ( اسيد 9 – 10 – 18 تري هيدروكسي اكتادكانوئيك ) .
كيتين : از تكرار N - استيل D – گلوكوزامين بوجود آمده و در ديواره عرضي قارچها و پوسته سخت حشرات ( قاب بالان ) وجود دارد .
تصاوير ميكروسكوپي از برش عرضي ريشه زنبق
